Anavatos Köyü, Sakız Adası’na yurt dışı turları ile gelen ziyaretçilerin uğrak noktalarından bir tanesidir. Köy, ada merkezine 16 kilometre mesafededir. Koruma kulesi bulunmayan köyde, Ortaçağ izlerini görmek diğerlerine göre çok daha zordur, özellikle Türk varlığından sonra adını duyurmaya başlayan Sakız Adası Anavatos Köyü yine de tarihin izlerini etkileyici bir biçimde yansıtmaktadır. Köy, adını “Anaveno” kelimesinden almıştır. Bir uçurumun hemen kıyısında yer alan köye ulaşım, oldukça yorucu bir süreçtir. Tırmanarak ulaşılabilen köy, istila edilme bakımından da bu sayede düşmanlara zorluk yaşatmıştır.
Rivayetlere göre köyü ilk yerleşim Monomahos Konstantinapolis’in isteği üzerine kurularak gerçekleştirilmiştir. Tarihi boyunca defalarca istilalara uğrayıp zarar gören köy, köy halkı tarafından her defasında tamir edilmiştir. Köyde yer alan Taxiarchis yani Başmelek Kilisesi günümüze kadar korunarak varlığını devam ettirmiştir. Köye uzaktan bakıldığında kendini hemen belli etmekte olan bu binanın kapısı, görkemli yapısı olduğu da bilinmektedir. 3 binadan oluşan yapıda aynı zamanda bir su deposu, bir okul ve bir de zeytinyağı değirmeni olduğu konusunda görüşler bulunmaktadır. Sakız Adası Anavatos Köyü’nün evleri ise yine istilalara karşı kule tarzında inşa edilmiştir. Sokakları ve kaldırımları taş döşeli olan köyde güzel bir koku da hakimdir. Aynı zamanda Elinda Plajı da turist çeken bölgelerden biridir.
Anavatos Köyü’nde Cenova İzleri
Adanın kuzeyinde bulunan Anavatos Köyü, üretken ve çalışkandır. Tarih boyunca ticaret konusunda söz sahibi olmuştur. Denizden 450 metre yüksekte bulunan köyde, merkez kuleler üzerinde Cenovalıların mimari tarzına rastlanmaktadır. Köye giriş bir geçitten sağlanmaktadır. Diğer tarafı da uçurum olduğu için, böylelikle tek girişle doğal bir koruma ortaya çıkarılmıştır. Köyle yer alan evler ise bitişik bir düzende kurulmuştur. Çatılar ahşap, düz ve kapılar büyüktür. Ahşap teraslar ve küçük dar avlular, bu köy evlerinin kendine has mimarisini yansıtmaktadır.
1822 yılında yaşanan katliam sonrasında terk edilen Sakız Adası Anavatos Köyü, resmi bir abide özelliği göstermektedir. Günümüzde pek çok yapı halen varlığını korumaktadır. Bu yapılar arasında Taxiarchi ve Bakire Meryem kiliseleri de bulunur. Ada merkezinden köye ulaşım yaklaşık 40 – 45 dakika sürmektedir. Sakız Adası’na tatile geldiğinizde görmeniz gereken muazzam mevkilerden bir tanesi olan Anavatos, hem görünümü hem tarihi dokusu ile gerçek anlamda büyüleyici bir etki yapmaktadır.
Günümüzde hayalet şehirleri andıran havası ile turla gelen turistleri derinden etkilemekte olan köy, görülmeden dönülmemesi gereken yerlerden sadece bir tanesidir.